artLIVE – Triển lãm mỹ thuật ‘Hình vang vọng ý’ mở ra mạch giao cảm đa thanh giữa ‘hình’ và ‘ý’, hai yếu tố cốt lõi trong tư duy sáng tác, cùng vang vọng, soi chiếu lẫn nhau và kết nối mạch di sản của Trường Mỹ thuật Đông Dương với nhịp đập của hội họa đương đại.

Cú bắt tay nối tiếp giấc mơ nghệ thuật của Tô Ngọc Vân

Triển lãm trưng bày 71 ký họa của cố danh họa Tô Ngọc Vân, lát cắt tinh tuyển trong kho tàng nghệ thuật đồ sộ của ông đồng thời được đối thoại cùng bảy nghệ sĩ đương thời: Kim Bạch, Đặng Xuân Hòa, Phan Cẩm Thượng, Duy Hòa, Triệu Phương, Lê Thúy và Xuân Lam. 

Họ đại diện cho các thế hệ kế thừa tinh thần Trường Mỹ thuật Đông Dương, cùng góp tiếng nói sáng tạo trong dịp kỷ niệm 100 năm thành lập ngôi trường đã đặt nền móng cho mỹ thuật Việt Nam hiện đại.

Họa sĩ Kim Bạch (1938) tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Quốc gia Kiev (Ukraina) là một cây cọ lão luyện với gần bốn thập kỷ gắn bó cùng Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Hà Nội và từng giữ chức Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội Mỹ thuật Việt Nam từ năm 1990 – 1999. 

Bà được biết đến với các sáng tác đa chất liệu, giàu chiều sâu, đặc biệt là tranh chân dung, thể loại đã làm nên tên tuổi của bà trong nền mỹ thuật Việt Nam.

Họa sĩ Phan Cẩm Thượng (1957) là một học giả, nhà nghiên cứu văn hóa và họa sĩ có ảnh hưởng sâu rộng trong bốn thập kỷ sau Đổi Mới. 

Bên cạnh hội họa, ông còn góp phần định hình tư duy mỹ thuật Việt Nam qua các công trình hàn lâm như “Đồ họa cổ Việt Nam” (2000), “Nghệ thuật ngày thường” (2008, 2018) và “Văn minh vật chất của người Việt” (2011).

Họa sĩ Đặng Xuân Hòa (1959) là một trong những tên tuổi tiên phong của hội họa Việt Nam từ thập niên 1990. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội năm 1983, ông hiện là Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội Mỹ thuật Việt Nam. Tác phẩm của ông được giới thiệu tại nhiều sàn đấu giá và bảo tàng quốc tế danh tiếng như Sotheby’s, Christie’s, Bonhams, cùng các bộ sưu tập tại Việt Nam, Singapore và Malaysia.

Họa sĩ Duy Hòa (1987) là một họa sĩ trẻ tiêu biểu của thế hệ đương đại, theo đuổi phong cách bán trừu tượng qua những sáng tác phong cảnh và tĩnh vật. Trong từng tác phẩm, anh tạo dựng một thế giới hội họa riêng bằng sự tinh tế trong bố cục, tiết chế trong hình khối, bảng màu hài hòa và hệ biểu tượng giàu ẩn ý. 

Không gian sáng tác của anh gắn liền với vùng ven đô Hà Nội, nơi những bãi bồi và những cánh đồng hoa màu trải dài từ Đan Phượng đến cuối đê Song Phương. Chính khung cảnh mộc mạc ấy đã trở thành nguồn mạch cảm xúc, nuôi dưỡng cảm hứng sáng tạo và hình thành nên dấu ấn riêng trong thế giới hội họa của anh.

Họa sĩ Triệu Phương (1987), tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam năm 2015, là một nghệ sĩ đang tìm tòi hướng biểu đạt mới giữa hội họa và phim thử nghiệm. Tác phẩm cá nhân “Đến đây, ngồi xuống” (Annam Gallery, TP. Hồ Chí Minh, 2023) cùng nhiều triển lãm nhóm như “Work Room Four” (2016) hay “Nghịch” (2021) cho thấy tinh thần thể nghiệm không ngừng của cô trong việc tìm kiếm bản ngã nghệ thuật.

Họa sĩ Lê Thúy (1988) hiện sinh sống và sáng tác tại Hội An. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam (2013), cô tập trung vào những đề tài xoáy sâu vào nỗi thống khổ, sự lãng quên và đấu tranh sinh tồn của con người. Tranh của Lê Thúy mang sắc thái phê bình mạnh mẽ, đặt ra những câu hỏi về sự thờ ơ và những tổn thương mà xã hội, môi trường và văn hóa phải gánh chịu. 

Cô từng tham gia Triển lãm Tam niên Nghệ thuật Châu Á – Thái Bình Dương (QAGOMA, 2024) và giành giải thưởng tại The Sovereign Asian Art Prize (Hong Kong, 2022). Một số triển lãm cá nhân nổi bật của cô gồm “Hoang Tàn” (A2Z Art Gallery, Paris, 2024) và “Sự im lặng chói tai” (Vin Gallery, TP. Hồ Chí Minh, 2020).

Họa sĩ Nguyễn Xuân Lam (1993) là một họa sĩ trẻ mang tinh thần giao thoa giữa truyền thống và hiện đại. Tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Việt Nam và Thạc sĩ Hội họa tại Rhode Island School of Design (RISD) theo học bổng Fulbright, anh nổi bật với việc hồi sinh tranh dân gian Việt Nam qua ngôn ngữ đồ họa kỹ thuật số. Trong thực hành của mình, họa sĩ Xuân Lam như một “nhà khảo cổ hình ảnh”, bóc tách và tái cấu trúc ký ức thị giác để mở ra những khả thể mới cho tương lai.

‘Hình vang vọng ý’ – Di sản Tô Ngọc Vân trong tiếng họa hôm nay

Nhắc đến biểu tượng của mỹ thuật Việt Nam hiện đại, không thể không nhắc đến cố họa sĩ Tô Ngọc Vân, người nghệ sĩ, nhà tư tưởng và người thầy mẫu mực của nền mỹ thuật Việt. 

Tốt nghiệp thủ khoa khóa II Trường Mỹ thuật Đông Dương (1926 – 1931), ông được ngưỡng mộ bởi kỹ thuật điêu luyện, tầm nhìn sâu sắc cùng khả năng nắm bắt vẻ đẹp con người và đời sống thị dân Hà Nội trong hơi thở hiện đại. Di sản nghệ thuật mà ông để lại vẫn luôn là nguồn cảm hứng, là nền tảng để bao thế hệ sau gìn giữ và tiếp nối.

Tua nhanh tới sau Đổi Mới, làn sóng hội nhập và toàn cầu hóa đã đưa ‘tính đương thời’ sang một kỷ nguyên mới. Nhiều thế hệ nghệ sĩ bắt đầu rời khung toan để tìm đến những hình thức thị giác đa dạng và táo bạo hơn như sắp đặt, trình diễn hay nghệ thuật ảnh động. “Nghệ thuật ý niệm” dần trở thành một khái niệm trung tâm, vừa bổ sung vừa thách thức cách thực hành và giảng dạy mỹ thuật hàn lâm truyền thống.

Một câu hỏi hiện sinh lớn được đặt ra: Vậy trong thời đại này, chỗ đứng nào dành cho chủ nghĩa hình thái của mỹ thuật hàn lâm? Ý niệm và hình họa có còn đi chung được với nhau nữa không? Tính đương thời của di sản Tô Ngọc Vân nói riêng, và Trường Mỹ thuật Đông Dương nói chung, nên được nhìn nhận thế nào?

Triển lãm ‘Hình vang vọng ý’ chính là lời hồi đáp đầy thuyết phục cho những trăn trở ấy, một bài luận thị giác được viết nên từ cuộc đối thoại xuyên thế hệ trên toan vẽ giữa Tô Ngọc Vân và các họa sĩ đương đại.

Dù sáng tác bằng sơn dầu, sơn mài, lụa, giấy hay đa chất liệu, các nghệ sĩ đều kế thừa tinh thần nghệ thuật từ Tô Ngọc Vân, thể hiện rõ qua những ký họa của ông. Những điểm tương đồng ấy được kết nối trong bốn không gian trưng bày, khẳng định mối quan hệ mật thiết giữa “hình” và “ý” trong mỹ thuật.

Triển lãm ‘Hình vang vọng ý’ diễn ra từ ngày 18/10 – 02/11/2025 tại K-Art Studio, số 67 Tô Hiến Thành, Hà Nội.